Επιμέλεια Δημήτρης Μιχαηλίδης

1. Περίληψη 

Μετά τις ραγδαίες μεταβολές στην αγροτική οικονομία και της Νέας ΚΑΠ θα μπορούσαν άραγε τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά να αποτελέσουν, μια πολύ  δυναμική εναλλακτική καλλιέργεια για τους Έλληνες αγρότες; Η απάντηση είναι θετική ιδιαίτερα για τις ημιορεινές αλλά και τις εύφορες πεδινές καλλιεργούμενες περιοχές. Πράγματι με τη μείωση των επιδοτήσεων οι αγρότες θα αναγκαστούν να αναλάβουν σοβαρές και έντονες προσπάθειες μέσω κλαδικών φορέων προκειμένου να παραμείνουν ανταγωνιστικοί.

Έτσι θα πρέπει να προχωρήσουν εκτός από την παραγωγή και στη μεταποίηση του αγροτικού προϊόντος, ώστε να αυξήσουν την προστιθέμενη αξία του και κατ’ επέκταση το εισόδημά τους. Η διαδικασία μεταποίησης των αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών (απόσταξη, εκχύλιση, λυοφιλίωση κ.λ.π.) καθώς και η τυποποίηση – συσκευασία των παραγόμενων προϊόντων είναι απλή και δεν προϋποθέτει την επένδυση μεγάλων μονάδων και κεφαλαίων. Η επέκταση στην οργάνωση της επιχειρηματικής παραγωγής και εμπορίας πρέπει να στοχεύει εκτός από την εσωτερική αγορά και τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ιδιαίτερα τη Γερμανία, τη Γαλλία και την Ιταλία.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση θεωρείται, από άποψη οργανωμένης μεταποιητικής και εμπορικής δομής, ως η μεγαλύτερη αγορά αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών στον κόσμο. Ο τομέας των Α.Φ.Φ. στη χώρα μας έχει αναπτυχθεί πάρα πολύ λίγο. Πολύ πρόσφατα ξεκίνησαν πιο οργανωμένες καλλιέργειες Α.Φ.Φ. σε περιοχές της Θεσσαλίας και της Στερεάς Ελλάδας που αφορούν τη μέντα, το μελισσόχορτο, το βασιλικό, το χαμομήλι, τη λεβάντα, το φασκόμηλο, το τσάι του βουνού, το τριαντάφυλλο κ.λ.π., οι οποίες όμως βρίσκονται σε αρχικά στάδια και σε πολύ μικρή κλίμακα. Στο Ν. Καρδίτσας καλλιεργούνται ήδη η μέντα, ο βασιλικός, το μελισσόχορτο, η λεβάντα, το χαμομήλι και το τριαντάφυλλο.

2. Εισαγωγή 

Τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά ταξινομούνται σε περίπου πενήντα οικογένειες (Abietaceae, Apiaceae, Asteraceae, Geraniaceae, Lamiaceae, Labiatae, Rutaceae, Iridaceae, Rosaceae κλπ.). Δεν υπάρχει σαφής διάκριση ανάμεσα σε πολλά αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά καθώς έχουν και τις δύο ιδιότητες.

Τα τελευταία χρόνια, κυρίως στις οικονομικά ανεπτυγμένες χώρες και με έμφαση στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στη Βόρειο Αμερική, διαπιστώνεται συνεχής αύξηση στη ζήτηση προϊόντων ευρείας κατανάλωσης, όπως φάρμακα και καλλυντικά, αλλά και λοιπά προϊόντα, που περιέχουν φυσικά συστατικά, κυρίως φυτικής προέλευσης.

Σήμερα, κατηγορίες διάφορων καταναλωτικών προϊόντων βασισμένων σε φυσικά προϊόντα, κυκλοφορούν ευρέως και ανάλογα με τους περιορισμούς ή τις ανοχές των εθνικών νομοθεσιών μπορεί να εμφανίζονται με διάφορες ονομασίες, οι οποίες είναι:

• Διατροφικά φαρμακευτικά (neutraceuticals), που είναι όρος προερχόμενος από τις Η.Π.Α., ο οποίος συνδυάζει τις λέξεις «nutrition» και «pharmaceutical» και καλύπτει ευρύ φάσμα προϊόντων διατροφής, που χρησιμοποιούν φαρμακευτικά εκχυλίσματα φυτικής και ζωικής πρόέλευσης.
• Διαιτητικά συμπληρώματα (dietary supplements), τα οποία και αυτά καλύπτουν ευρύ φάσμα συμπληρωμάτων διατροφής, τόσο φυτικής, όσο και ζωικής προέλευσης, υπονοούν μη εγκεκριμένα φάρμακα κυρίως φυτικής προέλευσης και συνήθως συμπεριλαμβάνονται στις υγιεινές τροφές. Στις οικονομικά αναπτυγμένες χώρες είναι από τα πλέον προσοδοφόρα τμήματα της μη συνταγογραφούμενης φαρμακευτικής αγοράς.
• Βοτανικά φάρμακα (herbal remedies), που αναφέρονται σε βασικούς τύπους σκευασμάτων παραγόμενους από παραδοσιακούς φυτοθεραπευτές, όπως και πολύπλοκα σκευάσματα, που διατίθενται στα φαρμακεία των οικονομικά αναπτυγμένων χωρών. Συνήθως διατίθενται στη μορφή της κάψουλας, του χαπιού ή του τονωτικού υγρού.
• Βοτανικά τσάγια και ροφήματα (herbal teas and infusions), είναι η πιο δημοφιλής κατηγορία χρήσης αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών στις οικονομικά αναπτυγμένες χώρες. Δεν θεωρείται κατηγορία φαρμακευτικών προϊόντων και συνήθως δεν απαιτείται έγκριση για την εμπορική κυκλοφορία τους, εκτός από τις περιπτώσεις που επισημαίνονται τέτοιες ιδιότητες.
• Φυτικά φάρμακα (phytomedicines), είναι φυτικής βάσης φαρμακευτικά προϊόντα με προσδιορισμένη χημική σύσταση και αποδεδειγμένες φαρμακευτικές ιδιότητες. Διατίθενται συνήθως με συνταγή, Εκτιμάται ότι το 18% των 150 περισσότερο  συνταγογραφούμενων φαρμάκων έχει φυτική προέλευση.
• Αρωματοθεραπευτικά έλαια (aromatherapy oils), που είναι αιθέρια έλαια τα οποία χρησιμοποιούνται περισσότερο για θεραπευτικούς λόγους, παρά στη βιομηχανία της αρωματοποιίας. Πολλά αρωματικά και θεραπευτικά φυτά αποστάζονται και χρησιμοποιούνται στη φαρμακευτική βιομηχανία. Σημειώνεται ότι δεν είναι ευδιάκριτος ο διαχωρισμός μεταξύ αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών, αφού πολλά φυτά χρησιμοποιούνται τόσο στην αρωματοποιία όσο και στη φαρμακοποιία.

3. Η κατάσταση σε διεθνές επίπεδο 

Η Ευρωπαϊκή Ένωση θεωρείται ως η μεγαλύτερη αγορά αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών στον κόσμο, από άποψη οργανωμένης εμπορικής δομής. Η Κίνα και η Ινδία, εκτιμώνται ως οι μεγαλύτερες αγορές, από άποψη ποσότητας παραγωγής αλλά σημαντικό μέρος του εμπορίου τους είναι άτυπο και μη εμπορευματοποιημένο. Τα μερίδια της παγκόσμιας αγοράς αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών, διαρθρώνονται ως εξής:

Η αγορά στην Ευρωπαϊκή Ένωση των επίσημα διακινούμενων αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών, εκτιμάται σε 1,1 δις. δολάρια, ενώ οι συνολικές πωλήσεις των προϊόντων αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών και των διαιτητικών συμπληρωμάτων ξεπερνούν τα 7,5 δισ. δολάρια. Επίσης η Ε.Ε. είναι ο μεγαλύτερος παγκόσμιος εισαγωγέας ακατέργαστων αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών και οι εισαγωγές αυτές εκτιμώνται σε 100000 τόνους με αξία που ξεπερνά τα 250 εκατ. δολάρια.

Η Γερμανία είναι ο πιο σημαντικός εισαγωγέας της Ε.Ε. κατέχοντας το 38% της αγοράς. Ακολουθούν η Γαλλία με το 17% και η Ιταλία με το 9%. Οι τρεις αυτές χώρες είναι και οι κύριοι μεταποιητές αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών στην Ευρώπη.

Η Ε.Ε. εκτός από μεγάλος εισαγωγέας είναι και σημαντικός παραγωγός αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών με προεξάρχουσες χώρες παραγωγής τη Γαλλία και την Ισπανία, που κατέχουν το 70% περίπου της συνολικής παραγωγής και ακολουθούν η Γερμανία, η Αυστρία, η Ολλανδία, η Ιταλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Φινλανδία.

Εκτός από την παραγωγή και εμπορία ακατέργαστων αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών σημαντικός είναι ο ρόλος της Ε.Ε. στην παραγωγή και εμπορία φυτικών αποσταγμάτων (αιθερίων ελαίων). Εκτιμάται ότι ο συνολικός κύκλος εργασιών τους ξεπερνά τα 700 εκατ. δολάρια και ότι περισσότερο από 30% της αξίας των πωλήσεών τους προέρχεται από εξαγωγές σε τρίτες χώρες.

4. Επεξεργασία και μεταποίηση 

Τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά στην πλειονότητά τους συλλέγονται με το χέρι, ιδιαίτερα όσον αφορά στις περιπτώσεις των άγριων φυτών. Η χρήση σύγχρονων μηχανημάτων συγκομιδής είναι δυνατή σε περιπτώσεις εκτεταμένων καλλιεργειών. Στις Εικόνες 1 και 2 παρουσιάζεται η συγκομιδή ρίγανης στη Β. Ελλάδα (Ν. Έβρου) και χαμομηλιού στη Β. Ιταλία, αντίστοιχα.

Μετά την συγκομιδή του φυτικού υλικού ακολουθεί η συντήρησή του. Η συνηθέστερη μέθοδος είναι η ξήρανση ή αφυδάτωση. Η ξήρανση πρέπει να γίνει γρήγορα και απαιτεί αφ’ ενός μεν υψηλές θερμοκρασίες αφετέρου δε άμεση και αποτελεσματική απομάκρυνση των υδρατμών. Οι κυριότερες μέθοδοι ξήρανσης είναι:

α) ξήρανση με έκθεση στον αέρα, είναι ο πιο απλός τρόπος. Το υλικό απλώνεται σε λεπτές στρώσεις με καλό αερισμό, ώστε να διευκολύνεται η διαδικασία της ξήρανσης. Στην Εικόνα 3 παρουσιάζεται η ξήρανση αρωματικών φυτών στη Βουλγαρία.

β) ξήρανση με θέρμανση με χρήση ξηραντήρων, είναι ο καλύτερος τρόπος. Υπάρχουν διάφοροι τύποι ξηραντήρων όπως οι απλοί φούρνοι, όπως λέγονται, και οι ξηραντήρες τύπου σήραγγας (τούνελ). Και στις δύο περιπτώσεις το φυτικό υλικό απλώνεται σε λεπτές στρώσεις πάνω σε ειδικό πλαίσιο και τοποθετείται στον ξηραντήρα.

γ) Η λυοφιλίωση (κρυοαφυδάτωση) είναι η πιο ήπια μέθοδος. Το φυτικό υλικό καταψύχεται, έτσι ώστε το νερό περνά από υγρή σε στερεή κατάσταση (πάγος) και τοποθετείται σε κατάλληλη συσκευή που λειτουργεί κάτω από κενό, η επιφάνεια της οποίας διατηρείται σε θερμοκρασία -60 έως -70 ^oC. Στην συνέχεια ο πάγος εξαχνώνεται (περνά στην αέρια κατάσταση, υδρατμοί) χωρίς να περάσει από την υγρή. Έτσι οι υδρατμοί από το κατεψυγμένο φυτικό υλικό μεταφέρονται γρήγορα στην ψυχρή επιφάνεια με αποτέλεσμα το φυτικό υλικό να ξηραθεί. Στην Εικόνα 4 παρουσιάζονται λυοφιλιωτές που χρησιμοποιούνται για την ξήρανση αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών.

Η παραλαβή των αιθερίων ελαίων γίνεται με απόσταξη. Ανάλογα με τον τρόπο που γίνεται διακρίνεται στα παρακάτω τρία είδη:

α) Υδρο-απόσταξη ή απόσταξη με νερό και αιθανόλη. Το είδος αυτό που χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα στο παρελθόν, λόγω των πολλών μειονεκτημάτων, έχει αισθητά περιορισθεί. Το χαρακτηριστικό της απόσταξης αυτής είναι το νερό (ή το νερό και η αιθανόλη) και το φυτικό υλικό που βρίσκονται στον άμβυκα έρχονται σε άμεση επαφή μεταξύ τους, πράγμα που διευκολύνει την υδρόλυση των διαφόρων συστατικών του αιθερίου ελαίου και αρκετά συχνά οδηγεί στην υποβάθμιση της ποιότητάς του με τη θέρμανση. Στην

β) Υδρο-ατμο-απόσταξη ή απόσταξη με νερό και ατμό. Το είδος αυτό είναι καλύτερο από το προηγούμενο, γιατί το φυτικό υλικό που αποστάζεται στον άμβυκα δεν έρχεται σε άμεση επαφή με το νερό, αλλά τοποθετείται σε πλέγμα (καλάθι), που βρίσκεται λίγο πιο πάνω από την επιφάνεια του νερού.

γ) Απόσταξη με υδρατμούς. Το είδος αυτό, αν και μοιάζει με το προηγούμενο, είναι πιο σύγχρονο και χρησιμοποιείται ευρύτατα από τις βιομηχανίες για μεγάλες κυρίως αποστάξεις. Η διαφορά του από την υδρο-ατμο-απόσταξη είναι ότι δεν υπάρχει νερό στον πυθμένα του άμβυκα για να παραχθεί ατμός. Ο ατμός παράγεται σε ειδικό ατμολέβητα ή ατμογεννήτρια και στη συνέχεια εισάγεται στον άμβυκα όπου υπάρχει το φυτικό υλικό, συνήθως με πίεση μεγαλύτερη από την ατμοσφαιρική.

Εκτός από την απόσταξη για την παραλαβή των αιθερίων ελαίων χρησιμοποιείται και η εκχύλιση κυρίως για άνθη ή άλλα φυτικά υλικά που είναι ευπαθή στην απόσταξη. Η εκχύλιση ανάλογα με το εκχυλιστικό υλικό που χρησιμοποιείται διακρίνεται στις εξής:

α) Εκχυλίση με πτητικούς διαλύτες: Είναι η πιο εύχρηστη μέθοδο και χρησιμοποιείται για την παραλαβή των αιθερίων ελαίων από άνθη. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιείται ως πτητικός διαλύτης η αιθυλική αλκοόλη κλπ. Το προϊόν που λαμβάνεται κατά την εκχύλιση μετά την αφαίρεση του πτητικού διαλύτη, λέγεται σύγκριμα ή κονκρέτα και περιέχει εκτός από το αιθέριο έλαιο και διάφορες άλλες ουσίες (κήρους, χρωστικές κλπ). Απ’ αυτό μετά από ειδική κατεργασία με αλκοόλη, αφαιρούνται οι παραπάνω ουσίες, λαμβάνεται το τελικό προϊόν που είναι το καθαρό αιθέριο έλαιο.

β) Εκχύλιση με ψυχρό λίπος: Είναι απλή και βασίζεται στην ιδιότητα που έχει το λίπος να απορροφά τις πτητικές ουσίες που έρχονται σε επαφή μαζί του. Το λίπος που χρησιμοποιείται πρέπει να είναι ημίσκληρο και καθαρό, ενώ ως φυτικό υλικό χρησιμοποιούνται άνθη που συνεχίζουν και μετά τη συλλογή τους τη φυσιολογική τους δράση, δηλαδή να παράγουν και να διασκορπίζουν το άρωμά τους. Μετά την εκχύλιση που διαρκεί 24-30 ώρες, η πομάδα (λίπος και αιθέριο έλαιο) κατεργάζεται με αλκοόλη, οπότε αφαιρείται το λίπος και λαμβάνεται καθαρό το αιθέριο έλαιο.

γ) Εκχύλιση με θερμό λίπος: Η μέθοδος μοιάζει με την προηγούμενη και εφαρμόζεται για την παραλαβή αιθερίων ελαίων από άνθη τα οποία δεν συνεχίζουν τη φυσιολογική δράση της παραγωγής και διάχυσης στο περιβάλλον του αρώματός τους. Το λίπος με τα άνθη τοποθετούνται σε δοχεία γύρω στους 80 ^οC. Όταν το λίπος κορεσθεί με αιθέριο έλαιο, με ειδική κατεργασία λαμβάνεται το καθαρό αιθέριο έλαιο.

δ) Εκχύλιση με υδρόφιλους διαλύτες: Χρησιμοποιούνται υδατοδιαλυτοί διαλύτες (αιθυλενογλυκόλη, προπυλενογλυκόλη) ως εκχυλιστικά μέσα ή σε ανάμειξη με το νερό, για την παραλαβή των περισσότερων συστατικών φυσικών προϊόντων που χρησιμοποιούνται κυρίως στην κοσμετολογία. Στην Εικόνα 6 παρουσιάζεται εκχυλιστήρας για υδατικά διαλύματα.

5. Η κατάσταση στην Ελλάδα 

Στην Ελλάδα τα αυτοφυή αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά, όπως έχει ειπωθεί, έχουν χρησιμοποιηθεί και έχουν γίνει αντικείμενο εμπορίου από την αρχαιότητα. Οι εδαφοκλιματικές συνθήκες της χώρας μας ευνοούν ιδιαίτερα την ανάπτυξη αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών που δίνουν προϊόντα εξαιρετικής ποιότητας. Η ελληνική χλωρίδα είναι πλουσιότατη σε είδη και περιλαμβάνει έναν πολύ σημαντικό αριθμό σπάνιων ειδών που απαντούν μόνο στον ελλαδικό χώρο.

Τα κυριότερα εμπορικά αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά στην Ελλάδα είναι: το τσάι του βουνού, το φασκόμηλο, η ρίγανη, το γλυκάνισο, ο βασιλικός, το μάραθο (μαραθόσπορος), το χαμομήλι, η δάφνη, η μέντα και ο δυόσμος, το κόλιανδρο, το κύμινο, η λεβάντα, το μελισσόχορτο και τέλος τα τυπικά προϊόντα κάποιων περιοχών της Ελλάδας όπως η μαστίχα της Χίου, ο κρόκος της Κοζάνης και ο δίκταμος της Κρήτης. Ο κρόκος της Κοζάνης και η μαστίχα της Χίου είναι τα μόνα αρωματικά φυτά για τα οποία υπάρχει ιδιαίτερα οργανωμένη παραγωγή, επεξεργασία, τυποποίηση και εμπορία στο πλαίσιο της δραστηριότητας του Αναγκαστικού Συνεταιρισμού Κροκοπαραγωγών Κοζάνης και της Ένωσης Μαστιχοπαραγωγών Χίου. Εκτιμάται ότι είναι δυνατό να καλλιεργηθούν σε επιχειρηματική βάση τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά ή να συγκομιστούν τα είδη που αυτοφύονται σε διάφορες περιοχές της χώρας κατά τέτοιο τρόπο ώστε να αποκτήσουν οι αγρότες ένα ικανό συμπληρωματικό εισόδημα, να ενισχυθούν οι ορεινές περιοχές, να δημιουργηθούν εναλλακτικές καλλιέργειες και να συγκρατηθεί ο πληθυσμός.

Στον Πίνακα 1 που ακολουθεί παρουσιάζονται η στρεμματική απόδοση και η τιμή παραγωγού ανά στρέμμα, από την καλλιέργεια ορισμένων αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών.

Πίνακας 1 Οικονομικά στοιχεία καλλιέργειας αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών

Πηγή ΑΝΚΟ (2000)

Αξίζει να τονιστεί ότι οι τιμές πώλησης αιθερίων ελαίων που εισάγονται στην Ελλάδα είναι αρκετά υψηλές. Συνεπώς οι Έλληνες παραγωγοί αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών, εφόσον οι ίδιοι αποστάζουν και παραλαμβάνουν τα αιθέρια έλαια των φυτών που καλλιεργούν, είναι δυνατό να απολαμβάνουν αντίστοιχα επίπεδα τιμών. Στον Πίνακα 2 παρουσιάζονται οι ενδεικτικές τιμές  χονδρικής πώλησης αιθερίων ελαίων μέντας, μελισσόχορτου και βασιλικού που εισάγονται στην Ελλάδα.

Πίνακας 2. Ενδεικτικές τιμές χονδρικής πώλησης αιθερίων ελαίων που εισάγονται στην Ελλάδα.

Πηγή: Αιθέριο, The essential cava (2000)

* Η διαφορά στην τιμή οφείλεται στην ανομοιογένεια των προϊόντων (καθαρότητα, σύσταση κλπ).

Πρόσφατα ξεκίνησαν οργανωμένες καλλιέργειες αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών σε περιοχές της Β. Ελλάδας, της Θεσσαλίας και της Στερεάς Ελλάδας που αφορούν τη μέντα, το μελισσόχορτο, το βασιλικό, το χαμομήλι, τη λεβάντα, το φασκόμηλο, το τσάι του βουνού και το τριαντάφυλλο .

5.1 Η κατάσταση στο Νομό Καρδίτσας  

Στο νομό Καρδίτσας  καλλιεργούνται ήδη η μέντα, ο βασιλικός, το μελισσόχορτο, η λεβάντα και το χαμομήλι. Παρακάτω παρατίθενται ορισμένες πληροφορίες για τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά που καλλιεργούνται στο νομό Καρδίτσας.

α) Μέντα (Mentha piperita - Lamiaceae)

Το γένος Mentha sp. περιλαμβάνει διάφορα είδη και υποείδη: M.piperita (μέντα η πιπερώδης), M. spicata (δυόσμος),  M. viridis, M. pulegium (φλισκούνι), M. rotundifolia, που είναι ιθαγενή των εύκρατων περιοχών. Σε όλα του τα είδη, το γένος Mentha sp. θεωρείται από τα πιο πλούσια αρωματικά φυτά με την πιο ευχάριστη γεύση. Η απόδοση σε αιθέριο έλαιο του είδους M. piperita στο Ν. Καρδίτσας είναι της τάξεως του 4%. Οι σπουδαιότερες αρωματικές ενώσεις που περιέχονται στο αιθέριο έλαιο όπως η μενθόνη, η πουλεγόνη και η πιπεριτόνη, προσδίδουν αντιμικροβιακές ιδιότητες, γι’ αυτό και χρησιμοποιείται ευρέως κατά των λοιμώξεων, ιδιαίτερα της λαρυγγίτιδας. Επίσης, το φυτό αυτό ως αφέψημα είναι τονωτικό, χωνευτικό και αντισπασμωδικό.

β) Βασιλικός (Ocimum basilicum - Lamiaceae)

Το γένος Ocimum sp. περιλαμβάνει 35 είδη ετήσιων και πολυετών αρωματικών φυτών με ποιο γνωστό το είδος Ocimum basilicum κν. Βασιλικός. Το φυτό και το αιθέριο έλαιό του χρησιμοποιείται στη φαρμακευτική, την αρωματοποιία και τη βιομηχανία τροφίμων. Η απόδοση σε αιθέριο έλαιο κυμαίνεται από 0,2-1% και συγκεκριμένα η απόδοση του βασιλικού που καλλιεργείται στο Ν. Καρδίτσας είναι 1,1%. Οι σπουδαιότερες ουσίες που περιέχει είναι η λιναλοόλη και η μεθυλοκαβικόλη. Σε έρευνες που έχουν γίνει in vitro έχει αποδειχθεί η αντιβακτηριακή δράση του αιθερίου ελαίου ενάντια στα βακτήρια Staphylococcus aureus, Salmonella enteritidis και Escherichia coli καθώς επίσης και η αντιμυκητιακή δράση ενάντια στους μύκητες Candida albicans, Penicillium notatum και Microsporeum gyseum.

γ) Μελισσόχορτο (Melissa officinalis - Lamiaceae)

Το μελισσόχορτο φύεται στη Ν. Ευρώπη και ιδιαίτερα στη λεκάνη της Μεσογείου. Είναι μελισσοτροφικό φυτό (από όπου πήρε και το όνομά του) καθώς επίσης και γνωστό για την απωθητική δράση που έχει στα κουνούπια. Επίσης θεωρείται ότι έχει αντιβακτηριακή δράση. Η απόδοση σε αιθέριο έλαιο του μελισσόχορτου που καλλιεργείται στο Ν. Καρδίτσας είναι 0,16% με κυριότερες ενώσεις την κιτράλη (μίγμα νεράλης και γερανιάλης) και το καρυοφυλλένιο.

δ) Λεβάντα (Lavandula angustifolia - Lamiaceae)

Η λεβάντα φύεται στις Μεσογειακές χώρες. Εκτός από τη χρήση του ως καλλωπιστικό χρησιμοποιείται και ως φαρμακευτικό φυτό. Το αιθέριο έλαιο εκτός από τις χαλαρωτικές του ιδιότητες χρησιμοποιείται και ως εντομοαπωθητικό, ιδιαίτερα του σκόρου. Η απόδοση σε αιθέριο έλαιο κυμαίνεται από 1-3% με κυριότερες ενώσεις τη λιναλοόλη και τον οξικό εστέρα της λιναλοόλης.

ε) Χαμομήλι (Matricaria recutita - Asteraceae) 

Το χαμομήλι ανήκει στην οικογένεια Asteraceae. Είναι μονοετές φυτό πολύ κοινό στον Ευρωπαϊκό χώρο. Χρησιμοποιείται ως φαρμακευτικό φυτό για την αντιμετώπιση στομαχικών διαταραχών, πόνων του πεπτικού συστήματος της επιπεφυκίτιδας των οφθαλμών και γενικότερα ερεθισμών του δέρματος. Παρότι η απόδοσή του σε αιθέριο έλαιο είναι σεχτικά μικρή (0,6-0,8%) είναι πλούσιο στις διάφορες αρωματικές ενώσεις όπως β-φαρνεσένιο, οξείδια της μπισαμπολόλης (α και β), οξείδιο της μπισαμπολόνης (α) και χαμαζουλένιο.

Αξίζει να τονιστεί ότι τον τελευταίο καιρό έχει αρχίσει και η καλλιέργεια τριαντάφυλλου.

6. Συμπεράσματα 

Από τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι η καλλιέργεια αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών καθώς και η παραλαβή των αιθερίων ελαίων τους, αποτελεί έναν εναλλακτικό κλάδο της γεωργίας, που γνωρίζει ραγδαία ανάπτυξη σε άλλες χώρες. Μπορεί να εξελιχθεί, σύμφωνα με τα πρώτα αποτελέσματα της καλλιέργειάς τους, σε έναν από τους πιο δυναμικούς κλάδους γεωργικής παραγωγής στο Ν. Καρδίτσας. Μπορεί να βοηθήσει στην ανάπτυξη μεταποιητικών επιχειρήσεων και να συμβάλει στη συγκράτηση αγροτικού πληθυσμού στην ύπαιθρο.

Agrotikabook.gr, 2012-11-12

Πηγές : 

• ΑΝΚΟ Α.Ε. (1999), “Επιχειρησιακό σχέδιο για τη σύσταση και λειτουργία επιχείρησης Αρωματικών και Φαρμακευτικών Φυτών”, Κοζάνη.
• Burges N.A., Moore D.M., Valentine D.H., Walters S.M., Webb D.A.”, Flora Europaea 4. Cambridge.
• Daferera D., Tarantilis P., Polissiou M. (2002), “ Characterization of essential oils from Lamiaceae species by Fourier Transform Raman Spectroscopy” Journal of Agricultural and Food Chemistry, vol. 50, pp. 5503-5507.
• Fernandes R. (1972), “Melissa L., In Tutin T.G., Heywood V.H., Burges N.A., Moore D.M., Valentine D.H., Walters S.M., Webb D.A.”, Flora Europaea 3. Cambridge.
• Flück H. “Τα φαρμακευτικά βότανα και οι χρήσεις τους”, Εκδόσεις Μπίμπης, Θεσσαλονίκη.
• Harley R.M. (1972), “Mentha L., In Tutin T.G., Heywood V.H., Burges N.A., Moore D.M., Valentine D.H., Walters S.M., Webb D.A.”, Flora Europaea 3. Cambridge.
• Kay Q.O.N. (1976), “Chamomilla Gray S.F., In Tutin T.G., Heywood V.H.,
• Κοκκίνη-Γκουζκούνη Σ. (1983), “Ταξινομικές μελέτες του γένους Mentha L., στην Ελλάδα”, Διδακτορική διατριβή, Επιστ. Επετ. της Σχολής Θετικών Επιστημών, Παραρτ. Αρ. 16 του 22^ου Τόμου, Θεσσαλονίκη.
• Panetsos K., Lyrintzis G., Kargiolaki H., Fournaraki C., Lymberakis P., Skoula M. (1993), “ Identificaion, preservation, adaptation and cultivation of selected aromatic and medicinal plants suitable for marginal lands of the Mediterranean Region” Acta-Horticulturae, vol. 331, pp. 191-197.
• Papageorgiou C., Kaldis P. (1995), “ Market situation and prospects for selected aromatic and medicinal plants” Department of Agricultural economics, Agricultural University of Athens, Athens, Greece.
• Σκουλά Μ., Καμενόπουλος Σ. (2000) “Οικονομία, ανάπτυξη και προώθηση των αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών στην Ελλάδα & παραδοσιακές καλλιέργειες αυτών: Μαστίχα Χίου, Κρόκου Κοζάνης, Δίκταμος Κρήτης”, Γεν. Γραμματεία Υπ. Γεωργίας.
• Σκρουμπής Β. (1998), “Αρωματικά, φαρμακευτικά και μελισσοτροφικά φυτά της Ελλάδας”, Εκδόσεις Αγρότυπος, Αθήνα.